Skip to content

‘De audio was leading’

Cyril Snijders, online conceptontwikkelaar bij KRO-NCRV, maakte in 2017 de VR-productie De Verwarde Man. De gebruiker kruipt in de huid van Jeroen Zwaal en beleeft wat hij doormaakt tijdens een psychose.

Het project begon met vier conceptontwikkelaars die eens wilden experimenteren met Virtual Reality. Een verhaal van De Monitor over verwarde mensen bracht het team op het idee om een productie over psychoses te maken. Snijders: “We zijn zo dicht mogelijk bij de waarheid gebleven. ‘Wat beleeft een psychotisch iemand? Wat ziet hij allemaal? Wat voor verhalen kunnen we daarop baseren?’, vroegen we ons af. Als snel besefte ik dat we er allemaal eigenlijk geen bal verstand van hebben. Daardoor kwamen we op het idee om iemand uit te nodigen die zelf psychoses heeft gehad.” Dat werd Jeroen Zwaal. “Op basis van zijn verhalen zijn we het scenario gaan schrijven.”

“Laten we vooral doen waar we goed in zijn: verhalen vertellen”

Het team nam een tekenaar en een radiomaakster in de arm. De tekenaar zou het beeld samenstellen, omdat acteerwerk of computer generated video volgens Snijders niet geloofwaardig genoeg zouden overkomen. Dan kun je mensen beter hun eigen fantasie laten gebruiken, vond het team. “We hebben geluk gehad dat onze illustrator zo goed kan tekenen, maar het is vrij statisch vergeleken met veel andere Virtual Reality producties. Dus dachten we: laten we vooral doen waar we goed in zijn. Verhalen vertellen. Daarom was de audio leading. De stem is de basis van het verhaal, je zit ín het hoofd van Jeroen. Het moest gewoon kloppen.”

Gijzeling
Volgens Snijders draait het er bij immersieve verhalen om dat de gebruiker zich meer afgesloten voelt van de buitenwereld dan bij andere vormen van journalistiek. Het gebruik van een VR-bril zorgt ervoor dat de kijker niet afgeleid wordt. “Het is alsof je de gebruiker in gijzeling neemt,” zegt Snijders. “Je zet iemand een ding op zijn hoofd en sluit hem helemaal af van de buitenwereld. Zo dwing je hem om echt in het verhaal te zijn. Het resultaat is dat mensen daarna zeggen: ‘wat bijzonder, wat heftig, wat knap dat hij dat kan vertellen.’ Als journalist wil je toch, zeker als je misstanden aan de kaak stelt, dat mensen zo goed mogelijk meevoelen met degenen die slachtoffer zijn. Daarom zijn documentaires heel indringend en daarom zijn close-ups en achtergrondmuziek uitgevonden: om mensen echt te laten meevoelen. Maar als documentairemaker heb je geen invloed op waar de mensen met hun aandacht zijn. Of ze tussendoor op hun telefoon kijken of door jengelende kinderen worden lastiggevallen. Met VR weet je dat je mensen te pakken hebt.”

Trucje
De makers voegden een aantal interactiemomenten toe: eens in de zoveel minuten licht er een object in de ruimte op, waar de gebruiker naar moet kijken om het verhaal verder te laten gaan. “Dat is een handig trucje”, aldus Snijders. “Het maakt het verhaal in eerste instantie wat minder statisch, want verder zit je eigenlijk alleen maar op een bank in de woonkamer zit. Ook zorgt het ervoor dat mensen bij de les worden gehouden.” Snijder ziet de interactiemomenten bovendien als speelse elementen die een zwaar onderwerp een stukje luchtigheid geven.

“Ik heb het gevoel dat mensen het veel intenser hebben ervaren dan als ze over dit onderwerp een artikel hadden gelezen”

Hoewel Snijders erg tevreden is met het eindresultaat, kijkt hij er ook kritische blik naar. “Het is meer geworden dan ik had gehoopt, maar er zijn altijd dingen die beter hadden gekund.” Zo had Snijders meer tijd willen steken in de inhoud van het verhaal en de rol van de verteller. “Uiteindelijk hangt veel af van de tijd en budget die je ter beschikking hebt. Met meer tijd en geld hadden we bepaalde elementen kunnen perfectioneren. Maar als je luistert naar wat mensen achteraf zeiden – ‘oh ik begrijp nu veel beter hoe een psychose werkt’ – dan hebben we bereikt wat we wilden bereiken. Ik heb het gevoel dat mensen het veel intenser hebben ervaren dan als ze over dit onderwerp een artikel hadden gelezen.”

Het beleg van Mosul (Trouw)

Global Warming, Sides and Effects (Associated Press)

Civilisations AR (BBC)

The Deported (JOVRNALISM)

Niemand is immuun (De Gelderlander)

Beleef de Nachtwacht (NTR)

Live Journalism (De Balie)

De sappige speechgenerator (NOS op 3)

Notes on Blindness (ARTE)

Dans la peau d’un prématuré (ARTE / Al Jazeera)

De Verwarde Man (KRO-NCRV)

The party (The Guardian)

An ordinary day in North Korea (CNN)

Hier bewaart Facebook je persoonlijke gegevens (VRT)

Rondkijken in de studio van het jeugdjournaal (NOS Jeugdjournaal)

Inside a Women’s prison in Madagascar (BBC)

Dreaming In Za’atari: Stories after Syria (Al Jazeera)

Over grenzen (De Volkskrant)

Fire Rescue (BBC)

6x9 (the Guardian)

Cut off (Vice Canada)

Houd mij op de hoogte

Op basis van dit onderzoek verschijnen drie wetenschappelijk papers:

Een inhoudsanalyse van het soort immersieve producties dat journalisten wereldwijd maken (gepubliceerd in Journalism, 2020), kun je hier downloaden.

Een paper over het effect van immersieve journalistiek op de gebruiker, gebaseerd op drie experimenten, is momenteel in productie.

Een paper over vijftien interviews met immersieve makers en experts en hun visie op het gebruik van emotie in de journalistiek wordt ook op dit moment geschreven. 

Wil je op de hoogte gehouden worden over deze publicaties? Mail ons dan op journalismlab@hu.nl

Een first person verhaal: The Party (The Guardian)

Een third person verhaal: Fire Rescue (BBC)

De Noord-Zuidlijn (De Volkskrant)

Apollo 11 Moon Landing (TIME)

In de krochten van poptempel Paradiso (De Volkskrant)

RYOT (Karen Palmer)

Disappearing Oasis (Al Jazeera)

Syria's Silence (VRT)

Blind Light: Relive the Great American Eclipse (ABC News)

Rondkijken in de Bijlmerbajes (NOS op 3)

Ryad's War Oil (VRT)

Paris Terror (WDR)

We Wait (BBC)

Onzichtbaar Nederland (VPRO)

Kiya (Emblematic Group)

Over het project

Van 2018 tot 2020 deden Kiki de Bruin, Yael de Haan en Nele Goutier onder begeleiding van Anne Nienhuis onderzoek naar immersieve journalistiek – een vertelvorm die de gebruiker onderdompelt in het verhaal. Op zoek naar praktische toepasbare, wetenschappelijk onderbouwde kennis, sloegen vier publieke mediaorganisaties (KRO-NCRV, NOS, NTR, VPRO) en vier kennisinstellingen (Universiteit van Amsterdam, Universiteit van Wenen, Instituut Beeld en Geluid en JournalismLab) de handen ineen. Tezamen zochten zij uit uit welke componenten een immersief verhaal precies bestaat, hoe dit wordt toegepast in de praktijk, hoe makers tegen hun beslissingen in het productieproces aankijken en hoe gebruikers erop reageren, zowel bewust als onbewust. Hierbij werd meerdere kwantitatieve en kwalitatieve methoden gecombineerd: literatuuronderzoek, inhoudsanalyse, interviews, experimenten en focusgroepen. Twee jaar lang hielden de onderzoekers hun bevindingen bij in een serie blogs. Momenteel wordt op basis van de resultaten een honoursprogramma ontwikkeld voor studenten van de opleidingen Journalistiek en Cross Media Design aan de Hogeschool Utrecht.

Over Journalismlab

JournalismLab is een lectoraat van de Hogeschool Utrecht, met de officiële naam Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie. Ons onderzoek is altijd praktijkgericht. Dat wil zeggen dat we samen werken met praktijkpartners om via wetenschappelijke methoden tot antwoorden op vragen die leven in de journalistieke praktijk te komen. Meer informatie over JournalismLab, huidige en eerdere projecten vind je op www.journalismlab.nl.